Apogee Games

Trójwymiarowa mapa Wszechświata ukazuje w olbrzymiej skali czasu uporządkowaną strukturę komórkową, w której połączone łańcuchy galaktyk okalają wielkie obszary względnie pustej przestrzeni. Patrząc wstecz, ta olbrzymia uporządkowana struktura komórkowa zaciera się, a pierwotnie powstałe galaktyki wydają się równomiernie rozmieszczone w przestrzeni. Do artykułu o strukturze Wszechświata zaprasza dr Marek S. Żbik.

Gwiazdy można nazywać na przeróżne sposoby, uwydatniając jakąś ich cechę. Jako kosmiczne latarnie nie tylko rozświetlają mroki wszechświata, ale i stanowią jedyne drogowskazy dla przemierzających pustkę kosmosu. W ich wnętrzach czają się gigantyczne reaktory, nieustannie produkujące energię, którą przekazują swojemu otoczeniu. Bez nich nie byłoby nas, bowiem zdecydowana większość energii zmagazynowanej na Ziemi pochodzi ze Słońca. Więcej o sercach Wszechświata w artykule Jerzego Konarskiego.

Stratygrafia księżycowa

Począwszy od 1964 roku, spora część Księżyca została sfotografowana przez różne sondy, które przeleciały, wylądowały bądź też rozbiły się o jego powierzchnię. Część należała do Amerykanów, część do Rosjan, ale ostatnio w tym gronie pojawili się też Chińczycy i Hindusi. Zdjęcia te zawierają całą masę nieznanych wcześniej szczegółów, niewidocznych przez ziemskie teleskopy. Różnorodność kraterów na powierzchni Srebrnego Globu oczarowała niejednego i do dzisiaj wielu z nas z ciekawością spogląda na naszego najbliższego sąsiada. Większość obserwatorów skupia się jednak tylko na kształtach, nie zastanawiając się w ogóle nad równie ciekawymi aspektami geologii księżycowej. Więcej w artykule Macieja Drawsa.

Metamorfozy Słońca

Aktywność gwiazdy centralnej Układu Słonecznego w dość regularny sposób zmienia się w trakcie trwających 11 lat cykli. Zmiany, jakie obserwuje się wówczas na Słońcu to przede wszystkim rosnąca lub malejąca liczba plam słonecznych – ciemniejszych obszarów na powierzchni Słońca, które charakteryzuje silne pole magnetyczne i temperatura niższa w stosunku do reszty słonecznej powierzchni. Więcej o metamorfozie Słońca i cyklach słonecznych w artykule Dominiki Jasińskiej.

Trójkąt Letni

Na przełomie wiosny i lata przyjrzymy się asteryzmom naszego letniego nieba, które odnaleźć można w granicach lub w pobliżu gwiezdnego symbolu tej pory roku – Trójkąta Letniego. Z nielicznymi wyjątkami są to niedostrzegalne gołym okiem, charakterystycznych kształtów układy gwiazd o niewielkich jasnościach, w celu ich zaobserwowania wymagające niekiedy nawet dość dużych teleskopów lub długo naświetlanych fotografii. W naszych szerokościach geograficznych obserwacja tych najsłabszych może być wręcz niemożliwa w okresie od 3–5 tygodni przed i po przypadającym 21 czerwca letnim przesileniu z powodu zbyt jasnego w tym czasie nieba. Więcej o Trójkącie Letnim w Kalejdoskopie Jana Desselbergera.

W poprzednim artykule z serii „Okno na Wszechświat” poznaliśmy różne drogi ewolucji gwiazd, które zależały tylko i wyłącznie od masy, jaką posiadają. Nie inaczej jest ze śmiercią gwiazd. Ich koniec, który niejednokrotnie bywa bardzo spektakularny, następuje na wiele różnych sposobów. Jeśli jednak coś po gwieździe zostaje, to są to właściwie tylko trzy opcje: biały karzeł, gwiazda neutronowa i czarna dziura. Więcej w artykule Jerzego Konarskiego.

Legendary Rover

Zespół Legendary Rover, który tworzą studenci Politechniki Rzeszowskiej, zdobył pierwsze miejsce w międzynarodowych zawodach IPAS Challenge. Ich projekt marsjańskiego drona został doceniony przez organizatorów i pokonał konkurencję ze znaczącą przewagą punktową.

Zanim powstała NASA

3 października 1942 r., ośrodek badawczy w Peenemünde na wyspie Uznam. W powietrzu unosi się zapach spalonego paliwa. Podekscytowany tłum wojskowych dyskutuje o wydarzeniu, którego świadkami właśnie się stali. Szeroki uśmiech generała Waltera Dornbergera nie znika z twarzy. Wyciąga dłoń do postawnego młodego mężczyzny i mówi: „Gratuluję panie von Braun, to był niezapomniany pokaz”. Pół roku później podobne gratulacje ów młody człowiek odbiera już z rąk samego Adolfa Hitlera. Tak zaczyna się niezwykła historia podboju przestrzeni kosmicznej. Więcej w artykule Macieja Drawsa.

Satelity na emeryturze

Wszystkie urządzenia, które wysyłamy w przestrzeń kosmiczną w celach badawczych, mają swoją ograniczoną żywotność. Satelity, orbitery, sondy, teleskopy kosmiczne, lądowniki i łaziki zużywają się, wyczerpują swoje paliwo, psują się lub stają się nieprzydatne ze względu na realizację celów misji. Kiedy stają się nieprzydatne i przechodzą na emeryturę, to co się z nimi właściwie dzieje? Więcej w artykule Dominiki Jasińskiej.

LXIV Olimpiada Astronomiczna

W dniach 11 i 12 czerwca br. Planetarium Śląskie w Chorzowie przeprowadziło finałowe zawody tegorocznej edycji Olimpiady Astronomicznej. Jak co roku, kolejne etapy rozgrywane były już od października, aż do wyłonienia grupy najwyżej ocenionych 20 licealistów, którzy musieli stawić czoła finałowej serii ostatnich sześciu niełatwych problemów astronomicznych. Podsumowanie oraz zadania z olimpiady znajdziecie w artykule Jana Desselbergera.

Lato to nie tylko trójkąt letni, to również „spadające gwiazdy”, które według wierzeń przynoszą szczęście. Sierpień jest doskonałym momentem na podziwianie tych zjawisk, a mowa tu konkretnie o jednym z najbardziej aktywnych rojów meteorów zwanych Perseidami. Maksimum wypada w nocy z 12 na 13 sierpnia, ale Perseidy można oglądać już od drugiej połowy lipca (od 17 lipca do 24 sierpnia). Dowiedz się, jak przygotować się do obserwacji z artykułu Dominiki Jasińskiej.

Konkurs fotograficzny

Zapraszamy do udziału w konkursie fotograficznym. Zrób zdjęcie Perseidów, prześlij na adres redakcja@astronomia.media.pl i wygraj cenne nagrody książkowe oraz prenumeratę magazynu „Astronomia”. Na zgłoszenia czekamy do końca sierpnia 2021 r.

Pluton zdegradowany

W sierpniu tego roku przypada 15-lecie odebrania Plutonowi statusu dziewiątej planety Układu Słonecznego. Okrągła rocznica jest dobrą okazją do przyjrzenia się historii Plutona, od pierwszych przypuszczeń o jego istnieniu, po ostateczną degradację do miana planety karłowatej. Więcej w artykule Jerzego Konarskiego.

Dobrze wstać skoro świt

Dzień to pora doby, w której Słońce zaczyna oświetlać tę część kuli ziemskiej, na której znajduje się obserwator. Noc to z kolei okres, w którym promienie schowanego pod horyzontem Słońca nie oświetlają lokalizacji, w której się znajdujemy, a na niebie widoczne są gwiazdy. Ale czy na pewno to takie proste? Okazuje się, że rzeczywistość jest odrobinę bardziej skomplikowana. Odpowiedź na pytanie o to, kiedy nastaje noc i dzień będzie różnić się w zależności od tego, komu zadamy to pytanie. Jak odpowiedzą na nie astronom, żeglarz i urzędnik? Zapraszamy do artykułu Dominiki Jasińskiej.

W wielkiej skali

Nocne niebo ukazuje naszym oczom tysiące świetlnych punkcików, oszałamiającą nas mnogość gwiazd. Patrzymy na nie, chłonąc ogrom Wszechświata. A jednak to, co widzimy bez teleskopu, to tylko nasze najbliższe sąsiedztwo, ledwie kilkaset lat świetlnych. Co kryje się dalej? Więcej w artykule Jerzego Konarskiego.

Gdyby Słońce zgasło

Słońce to fundament istnienia oraz funkcjonowania całego Układu Słonecznego, w tym także Ziemi wraz z szeroką gamą żyjących na niej gatunków. Od gwiazdy centralnej zależy porządek panujący w naszej kosmicznej okolicy oraz na macierzystej planecie. To nieodłączny budulec wszelkiego życia, bez pomocy którego nigdy by nas tu nie było. Co stałoby się, gdyby nagle ów budulec przestał działać? W jakich warunkach musielibyśmy się odnaleźć? Jak postępowałyby zmiany na Ziemi oraz jakie konsekwencje dla życia niosłyby za sobą? Czy tak katastrofalna wizja jest w ogóle możliwa?

Galaktyczna przygoda

Kosmiczny Teleskop Hubble’a nie ma sobie równych. Od prawie 30 lat pozwala naukowcom zaglądać w najgłębsze zakamarki przestrzeni kosmicznej. Na jego celowniku znalazły się gwiazdy, mgławice i galaktyki, których badanie ujawniło jedne z największych tajemnic Wszechświata. Teleskop swoje imię zawdzięcza Edwinowi Hubble’owi – astronomowi, który odkrył, że „rozmyte plamki” uznawane za mgławice to w rzeczywistości znajdujące się poza Drogą Mleczną galaktyki. Tamto odkrycie dało podwaliny hipotezie Wielkiego Wybuchu. Podobnie jak ten XX-wieczny naukowiec, HST pomógł rozwikłać wiele zagadek dotyczących natury galaktyk.

Kosmiczna pustka

Swoje wyobrażenie kosmosu budujemy na bazie tego, co zaobserwujemy. Patrząc nocą w niebo, nie możemy stwierdzić, że jest ono puste. Pustka i kosmos brzmią wtedy jak sprzeczność. Czy pewne regiony mogą być puste niczym środek kosmicznego oceanu? Jak to możliwe? Obserwując Wszechświat, czytając coraz liczniejsze nowinki, dowiadując się o odkryciach obiektów, o których nie mieliśmy wcześniej pojęcia, budujemy swoją wizję tego „uporządkowanego chaosu”, aby jak najlepiej zrozumieć mechanizmy działania tej niepowtarzalnej niezmierzonej przestrzeni.

Nasze miejsce we Wszechświecie

Naukowcy coraz lepiej potrafią określić położenie naszej planety na mapie bezkresnej przestrzeni kosmicznej. Wciąż jednak szukamy odpowiedzi na pytanie – gdzie jest nasze miejsce w ogromnym Wszechświecie? Żeby dowiedzieć się, gdzie dokładnie znajduje się nasza „niebieska” planeta, musimy zrobić ogromny zoom out – oddalić się stopniowo na miliardy lat świetlnych od naszego kosmicznego domu.

W świetle Księżyca

Przypomnij sobie, jak wygląda Księżyc tuż przed nowiem lub chwilę po nim. Możemy zaobserwować go wówczas przed wschodem lub po zachodzie Słońca jako cieniutki, ledwo widoczny sierp. Jeśli dobrze się przyjrzysz, zauważysz na pewno, że oprócz oświetlonego wąskiego sierpa na niebie widoczna jest także reszta księżycowej tarczy. Pozostała część Srebrnego Globu błyszczy w delikatnej, szarej poświacie. Zjawisko to nazywamy światłem popielatym. Więcej w artykule Dominiki Jasińskiej „W świetle Księżyca”.

Najniebezpieczniejsze spacery kosmiczne

W marcu 1965 roku, w samym środku zimnej wojny i kosmicznego wyścigu, świat obiegła wiadomość o kosmonaucie, który opuścił swój statek kosmiczny i przebywając w otwartej przestrzeni, wykonał pierwszy w historii spacer kosmiczny. Fotografie Aleksieja Leonowa opatrzone krzykliwymi nagłówkami o kolejnym sukcesie Sowietów pojawiły się na pierwszych stronach gazet, jednak podawane w tamtym czasie informacje nie ukazywały nawet ułamka prawdy o tamtym wydarzeniu. Dziś wiemy, że pierwszego w historii spaceru kosmicznego Aleksiej Leonow o mały włos nie przypłacił własnym życiem. O tym i innych niebezpiecznych spacerach kosmicznych przeczytacie w artykule Dominiki Jasińskiej.

Teleskop Spitzera

Kosmiczny Teleskop Spitzera w styczniu tego roku oficjalnie zakończył swoją naukową misję. Po ponad 16 latach badań przestrzeni kosmicznej w świetle podczerwonym jedno z najsłynniejszych obserwatoriów NASA przeszło na zasłużoną emeryturę. Jak przygoda z Kosmicznym Teleskopem Spitzera zmieniła astronomię? Więcej w artykule Dominiki Jasińskiej..

Niezdobyte planety
 
Mając w pamięci dwie sondy programu Voyager, które znajdują się poza granicami Układu Słonecznego w przestrzeni międzygwiezdnej, łatwo ulec wrażeniu, że jako ludzkość z pomocą sztucznych urządzeń przemierzyliśmy cały nasz układ planetarny. Niedowierzanie może więc budzić informacja o tym, że tylko jeden z tych statków dotarł do Neptuna i Urana. Voyager 2 jest jak dotąd jedyną sondą, która przeleciała w pobliżu dwóch wspominanych lodowych gigantów z Układu Słonecznego. Jak to możliwe!? Więcej o niezdobytych planetach w artykule Dominiki Jasińskiej.

Wszechświat jako dwuwymiarowa membrana na horyzoncie zdarzeń osobliwości

Ludzie w ciągu tysiącleci poznawali podstawowe prawa i wzajemne relacje przyczynowo-skutkowe w swoim najbliższym otoczeniu. Uświadomienie faktu, że jesteśmy częścią olbrzymiego skupiska gwiazd zwanego Galaktyką, stanowiło przełom w pojmowaniu Wszechświata jako hierarchicznie skonstruowanego zbioru obiektów o wprost niewyobrażalnie wielkich rozmiarach. Żadna z istniejących teorii kosmologicznych nie wyjaśnia, w jaki sposób Wszechświat powstał i jaka może być jego natura.

Oczami Juno

Bezzałogowa sonda Juno, działająca już prawie 9 lat, dostarczyła nam wielu istotnych informacji na temat największej planety Układu Słonecznego. Wzbogaciła środowisko naukowe o nowe fakty, oszałamiające zdjęcia oraz zapełniła niektóre luki w naszej dotychczasowej wiedzy o Jowiszu. Co dokładnie zobaczyła Juno w pobliżu Jowisza?

Gwiazdy przyjazne życiu

Na początku tego roku świat obiegły najnowsze analizy astronomów zajmujących się poszukiwaniem pozasłonecznych planet. Cała uwaga skupiła się wtedy na gwiazdach typu widmowego K, a dokładnie pomarańczowych karłach, w pobliżu których odnaleziono stosunkowo dużo planet znajdujących się w strefach zamieszkiwanych. Szacuje się, że na obszarze odległym od naszej planety o 100 lat świetlnych może istnieć nawet tysiąc pomarańczowych karłów. I to właśnie one – nowe idealne dla życia gwiazdy – będą celem intensywnych eksploracji.